کد مطلب:20819 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

ما چگونه از نعمتهاي خداوند متعال تشكر كنيم؟

سپاسگزاري اقسامي دارد: 1. شكر قلب; يعني انديشه كردن درباره نعمت; 2. شكر زبان; يعني ثنا گفتن براي نعمت دهنده; 3. شكر ساير اعضا; يعني همه اعضا و جوارح انسان به وظايف و تكاليفشان عمل كنند.

قرآن كريم ميفرمايد: اعْمَلُوَّاْ ءَالَ دَاوُدَ شُكْرًا; (سبا، 13) اي آل داود، شكر ]اين همه نعمت را[ بهجاي آوريد. شكر بيشتر از مقوله عمل است و بايد آن را در لابهلاي اعمال انسان دريافت و شايد به همين علت، قرآن كريم تعداد شكرگزاران واقعي را اندك شمرده است: قَلِيلاً مَّا تَشْكُرُونَ ; (ملك، 24) كمتر شكر او را بهجاي ميآوريد.; وَ قَلِيلٌ مِّنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ ; (سبا، 13) اما عده كمي از بندگان من شكر گذارند. و در آيه 73 سوره نمل نيز ميفرمايد: وَ لَـَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لاَيَشْكُرُونَ ;(نمل، 73) بيشتر آنها شكرگزاري نميكنند. از طرف ديگز، با توجه به اين نكته كه نعمتهاي خداوند كه سر تا پاي وجود انسان را احاطه كرده، آنقدر زياد است كه قابل شماره نيست، روشن است كه چرا شكر به مفهوم واقعياش در برابر تمام نعمتها به گونهاي كه همه را بدون استثنا در طريق بندگي خدا ـ كه نعمتها براي آن آفريده شده است ـ به كار گيرد كمتر يافت ميشود.

به تعبير ديگر و به گفته بعضي از مفسران بزرگ، شكر مطلق آن است كه انسان همواره به ياد خدا باشد; بي هيچ گونه فراموشي و در راه او گام بردارد; بدون هيچگونه معصيت; و اطاعت فرمان او كند خالي از هرگونه سرپيچي; و مسلم است كه اين اوصاف در كمتر كسي جمع ميشود.

در حديثي از امام صادقميخوانيم: شكر النعمة اجتناب المحارم;شكر نعمت، پرهيز از گناه است. در حديث ديگري كسي از اين امام بزرگوار پرسيد: آيا شكر پروردگار حدي دارد كه اگر انسان به آن حد برسد شاكر محسوب شود؟ فرمود: آري پرسيد: چگونه؟ فرمود: خدا را بر تمام نعمتهايش چه در خانواده و چه در اموال حمد و ستايش كند و اگر در اموالي كه به او داده حقي باشد ادا كند.(ر.ك: اصول كافي، شيخ كليني;، ج 2، باب الشكر، ح 12، 10، 27، داراحيأ التراث العربي.)

توجه به اين نكته نيز ضروري است كه تشكر و قدرداني از كساني كه وسيله نعمتي براي انسان هستند نيز شعبهاي از شكر خداست.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 18، ص 51، دارالكتب الاسلامية.)

راه تقويت اين صفت خصوصاً در مقابل خداي متعال توجه به نكات زير ميباشد.

1. در منطق قرآن خداي متعال بي نياز از تشكر ماست و شكر ما در واقع، منفعتش به سوي خود ما باز ميگردد يعني كاري است جهت تأمين منافع خودمان، لذا توجه به اين نكته حسن منفعت خواهي ما را تقويت نموده و شكرگويي را بيشتر ميكند.

وَ مَن شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِه;(نمل،40)هر كس شكر كند به سود خود شكر كرده است.

2. توجه به نعمتهاي الهي.

يكي از راههاي تقويت حس شكرگزاري، توجه به نعمتهاي الهي است نعمتهاي بي پاياني كه او به ما ارزاني داشته كه اگر بخواهيم شماره كنيم هرگز نميتوانيم. قرآن مجيد در آيه 14 نحل ميفرمايد:

او كسي است كه دريا را مسخر شما ساخت تا از آن گوشت تازه بخوريد وسائل زينتي و كشتيها براي بهرهوري از فضل خدا در خدمت شماست لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون توجه به اين همه نعمتها، حس شكرگزاري را در شما زنده ميكند.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 11، ص 181.)

3. استفاده از ابزار شناخت سوره نحل آيه، 78

ميفرمايد خدا شما را از شكم مادرانتان خارج نمود در حالي كه هيچ نميدانستيد اما براي شما گوش و چشم و عقل قرار داد تا شكر نعمت او را به جا آوريد. چشم و گوش و عقل ابزار شناخت انسان است و استفاده صحيح از آنها زمينه را براي شكر آماده ميسازد.(همان، ج 11، ص 338.)

4. توجه به اين نكته كه شكر باعث زيادي نعمت ميشود خود باعث تقويت حس شكرگزاري انسان ميشود.

قرآن مجيد در سوره ابراهيم، 7 ميفرمايد: لَـئِن شَكَرْتُمْ لاَ ?َزِيدَنَّكُم;(ابراهيم،7) شكر نعمت نعمتت افزون كند.

5. الگو پذيري از صالحان و انبيأ، يكي ديگر از راههاي تقويت حس شكرگزاري پيروي از پاكان و انبياي الهي است كه در همه لحظات زندگي و در برابر همه نعمتهاي الهي، كوچك و بزرگ، شاكر بودند و قرآن از آنها با صفت شكرگزار تجليل ميكند و نه تنها از آنها ميخواهد كه شاكر باشد كه ميگويد شكور يعني مبالغه در شكر خيلي شكر بگوييد.(تفسير موضوعي قرآن، آية الله جوادي، ح 7، ص 469.)